تکتم نیوز/موضوع یارانه مطبوعات چه در قالب کاغذ و چه آگهی دولتی، سال‌هاست که محل بحث است. برخی آن را برای بقای رسانه‌ها ضروری می‌دانند، برخی آن را منشأ فساد و رانت معرفی می‌کنند.

در حالت کلی و به شکل بی‌طرفانه اینطور به نظر می‌رسد که پرداخت یارانه مطبوعات اعم از کاغذ و آگهی نه «کاملاً فسادزا»ست و نه «کاملاً اغراق‌شده».

موضوع یارانه‌ها یک مسئله بسیار پیچیده است و به راحتی نمی‌توان درباره بودن یا نبودن یارانه‌ها، حکم کلی صادر کرد. رسانه‌های ایران به‌خصوص مطبوعات چاپی با هزینه‌های سنگین کاغذ، چاپ، توزیع و حقوق کارکنان مواجه‌اند و بازار فروششان هم به‌شدت کوچک شده است.
شاید وضعیت برای رسانه‌های محلی بدتر هم باشد. شنیده‌ام بدون یارانه، بسیاری از رسانه‌های محلی و مستقل امکان ادامه حیات ندارند و تعطیل می‌شوند. این مسئله تنوع رسانه‌ای را تضعیف می‌کند.

برخی از کسانی که موافق یارانه هستند می‌گویند، یارانه و آگهی دولتی می‌تواند به‌عنوان یک «حمایت اضطراری» عمل کرده تا رسانه‌ها در این شرایط بحرانی زنده بمانند و فرصت پیدا کنند خود را با تحولات بازار و فناوری وفق دهند.

اما در این میان یک نکته مهم وجود دارد، یارانه‌ها می‌توانند در ذات خودشان فسادزا باشند و رانت ایجاد کنند. فساد هم تنها مالی نیست. رسانه‌ای که نتواند مستقل عمل کند و متکی به مدیران دولتی بماند خودش یک جور فساد است.

در واقع رسانه‌ای که بقای خودش را مدیون رانت و حمایت‌های پشت‌پرده باشد، نمی‌تواند مستقل عمل کند. چنین رسانه‌ای ناچار است خطوط قرمز حامیان مالی یا سیاسی خود را رعایت کند و از انتشار برخی مطالب انتقادی خودداری می‌کند. این وابستگی عملاً آزادی رسانه را محدود می‌کند.
درآمدهای هنگفت برای رانت‌خورها
متاسفانه رسانه‌هایی را می‌بینیم که سهمیه‌های کلان می‌گیرند، در حالی که بسیاری از مطبوعات مستقل در پایین جدول گرفتارند. برخی روزنامه‌ها حتی بدون انتشار واقعی موفق به دریافت کاغذ و آگهی‌های دولتی می‌شوند و این یعنی رانت قانونی که نصیب کسانی می شود.

آنها خیلی خوب دستبابی به این رانت را بلدند و گریزگاه‌های قانونی را می‌شناسند بنابر این چالش اصلی این حوزه رانت قانونی و سلیقه‌ای است. روزنامه‌هایی که منتشر نمی‌شوند، با استخدام یک صفحه‌آرا و کپی خبرهای آنلاین درآمد هنگفت آگهی دولتی کسب می‌کنند.

برخی مدیران مسئول، ماهانه میلیون‌ها تومان از این راه به دست می‌آورند، در حالی که خبرنگاران واقعی حقوق ناچیز می‌گیرند و مجبور به چند شغل دیگر هستند. کیفیت گزارش‌ها هم ناگزیر پایین می‌آید و آزادی رسانه‌ای آسیب می‌بیند. اگر درست به خاطر داشته باشم برخی رسانه‌ها از منظر دریافت کاغذ از اولین رسانه که سهمیه گرفت هم بیشتر دریافت کرده بودند که مسئله ای قابل توجه است.

راه‌حل، قطع کلی یارانه‌ها نیست، بلکه بازنگری در سازوکار توزیع و مدیریت این حمایت‌هاست. می‌توان به جای تمرکز صرف بر تیراژ یا تعداد صفحات، معیارهای کیفیت محور و تأثیرگذاری اجتماعی را جایگزین کرد.