تکتم نیوز/بیش از ۲۰ روز از اعلام آتش‌‌‌بس بین ایران و اسرائیل می‌‌‌گذرد، اما آثار موشک‌‌‌ها همچنان بر کیفیت اینترنت در کشور قابل مشاهد است. بررسی کارشناسان این حوزه نشان می‌دهد که اگرچه وضعیت اینترنت طی روزهای گذشته بهبود نسبی پیدا کرده است، اما همچنان نتوانسته به کیفیت روزهای پیش از جنگ بازگردد. برخی از مسوولان دلیل این محدودیت‌‌‌ها را ملاحظات فنی پس از جنگ سایبری اعلام کرده‌‌‌اند؛ اظهارنظرهایی که با توجه به طولانی شدن روند آن، چندان از سوی کارشناسان پذیرفته نشده است. در چنین شرایطی وزارت ارتباطات روز سه‌‌‌شنبه همایشی با عنوان «اینترنت، آینده ایران» را با حضور فعالان حوزه اقتصاد دیجیتال و کنشگران اینترنت برگزار کرد.
بهزاد اکبری، مدیرعامل شرکت زیرساخت، در دومین پنل این همایش شبکه اینترنت کشور را یکی از آلوده‌‌‌ترین شبکه‌‌‌های اینترنتی در جهان دانست و گفت: «از ۲ روز قبل از جنگ ۱۲ روزه حجم حملات DDoS افزایش یافته بود.البته حملات DDoS نمی‌تواند دلیلی برای مسدودسازی پهنای باند اینترنت باشد و هیچ‌وقت این بهانه را نمی‌‌‌پذیریم.»
او با اشاره به ثبت بیش از ۱۲ هزار حمله داخل به داخل در ۲۴ ساعت گذشته، این حملات را کاملا سازمان‌‌‌یافته دانست و گفت: «این حملات از سوی دستگاه‌‌‌هایی انجام شده که آلوده شده‌‌‌اند و به عنوان ابزار حمله علیه زیرساخت‌‌‌های داخلی مورد سوءاستفاده قرار گرفته‌‌‌اند. حملات DDoS با حجم ۴۰۰ گیگابیت بر ثانیه در روزهای اخیر بوده است.
در ۲۴ ساعت گذشته ۵۷۰۰ حمله از خارج و تعداد زیادی آلودگی داخلی شناسایی شده است؛ این آلودگی‌‌‌ها اغلب ناشی از دستگاه‌‌‌های آلوده داخل کشور هستند.» او در ادامه با اشاره به یکی از گلوگاه‌‌‌های اصلی امنیت شبکه گفت: «کمبود نیروی انسانی متخصص یکی از دلایل آسیب‌‌‌پذیری ماست. مهاجرت گسترده نیروهای نخبه باعث شده است در بسیاری از سازمان‌ها با کمبود نیروی متخصص امنیت سایبری روبه‌رو باشیم؛ دلیل این مشکل عقب‌‌‌ماندن تربیت نیروی انسانی از سرعت تحولات دیجیتال است.»

سیاست ناموفق مسدودسازی

در حال حاضر فیلترشکن‌‌‌ها یکی از اصلی‌‌‌ترین عواملی هستند که کارشناسان از آنها به عنوان آلوده‌‌‌کننده‌‌‌های شبکه نام می‌‌‌برند. لازم به یادآوری است که محدودیت‌‌‌های اعمال‌‌‌ شده و فیلترینگ‌‌‌ گسترده در سال‌‌‌های اخیر باعث شده است استفاده از فیلترشکن‌‌‌ها رشد قابل توجهی داشته باشد که مشکلاتی مانند آسیب‌‌‌پذیری‌‌‌های امنیتی و هدایت ناخواسته داده‌‌‌های کاربران به سرورهای ناشناس را به دنبال داشته است. آرین اقبال، کارشناس شبکه، در ادامه این پنل به این مورد اشاره کرد و از ضعف‌‌‌های ساختاری در مدیریت حملات گفت.
او در این باره توضیح داد: «مشکل اصلی در سیاست محدودسازی است و بستن اکوسیستم یعنی تحقق خواسته‌‌‌ مهاجم. در جریان جنگ اینترنت قطع شد، اما می‌توانست فقط کیفیت کاهش یابد. مقابله با DDoS نباید بهانه‌‌‌ای برای قطع اینترنت باشد. زیرساخت‌‌‌ها عملا به بستر بدافزار تبدیل شده‌‌‌اند. امروز حتی نوجوانان با ابزارهای دور زدن فیلترینگ آشنا هستند.
سیاست مسدودسازی موفق نبوده و شبکه را به‌شدت آلوده کرده است. ما نیازمند شفافیت و انتشار عمومی گزارش‌های دقیق فنی هستیم. گزارش‌های فعلی نه شفاف‌‌‌اند نه برای تحلیلگران مفید هستند.» اقبال همچنین معتقد بود مقابله با فیلترشکن‌‌‌ها عملا امکان‌پذیر نیست و کیفیت شبکه و اکوسیستم را تخریب می‌‌‌کند و از سوی دیگر شبکه را به بستر بدافزار تبدیل کرده است.
بهزاد اکبری، مدیرعامل شرکت زیرساخت، در واکنش به این اظهارات توضیح داد: «هرگز مقابله با DDoS بهانه‌‌‌ای برای مسدودسازی نیست. شرکت زیرساخت مسوول مسدودسازی نیست. ما خودمان را در کنار این بخش می‌‌‌بینیم و دوستانی که مسوولیت امنیت کشور را دارند، دغدغه‌‌‌های متفاوتی دارند. ما نیاز به بازنگری در ساختار تصمیم‌گیری و در مدیریت دسترسی‌‌‌ها داریم.
ممکن است به اقتضای شرایط محدودیت‌‌‌هایی وجود داشته باشد، اما انتظار این است که ساختار تصمیم‌گیری در اعمال محدودیت‌‌‌ها چند بعدی فکر کند.» اکبری در این باره تاکید کرد که قطع اینترنت چیزی نیست که به راحتی تن به آن دهیم و باید اتفاق بدی افتاده باشد که اینترنت را قطع کنیم؛ زیرا زندگی ما وابسته به اینترنت است و این کار آسیب جدی‌‌‌ هم به اکوسیستم می‌‌‌زند.
محمد کشوری، مدیر اندیشکده طیف، نیز در این پنل در خصوص آسیب‌‌‌زایی فیلترشکن‌‌‌ها توضیح داد: «فیلترینگ قطعا ابزار مناسبی برای مقابله با فیشینگ و مواردی مثل این است، ولی وقتی از این ابزار بیش از حد استفاده می‌شود، به ضد خودش تبدیل می‌شود. ما مدت‌هاست درگیر فیلترینگ پلتفرم‌‌‌ها هستیم و عده‌‌‌ای هم لو رفتن اطلاعات کشور را به این پلتفرم‌‌‌ها تقلیل می‌دهند. شما حتی اگر کل شبکه اینترنت را ببندید، تا مادامی که مردم گوشی هوشمند دارند، این موبایل‌‌‌ها قابلیت هک‌‌‌شدن دارد.»

مجتبی قلی‌‌‌پور، عضو هیات علمی پژوهشکده مطالعات راهبردی، نیز در جریان این پنل به این مورد اشاره کرد که ۲۰ سالی می‌شود که بسیاری از نهادهای مربوطه در کشور، اینترنت را عامل بحران‌‌‌های اجتماعی و ناآرامی‌‌‌ها می‌‌‌دانند. این در حالی است که اگر اینترنت در روزهای ابتدایی بحران وجود نداشت، نمی‌توانستیم همبستگی ایجاد شده میان مردم را ببینیم.
او توضیح داد: «امروزه و در سال ۲۰۲۵ ما بدون اینترنت نمی‌توانیم ملت ایران باشیم. ما به غلط اینترنت را مقصر اصلی مسائل به وجود آمده در کشور معرفی می‌‌‌کنیم، در حالی که اینترنت تنها روایت‌‌‌گر اتفاقات است. بررسی شاخص‌‌‌های کیفیت زندگی دیجیتال در سال ۲۰۲۳ نشان می‌دهد ایران از میان ۱۲۱ کشور در جایگاه ۹۱ قرار دارد. در شاخص قابل‌‌‌ پرداخت بودن قیمت اینترنت رتبه ۱۰۴ و در امنیت الکترونیک رتبه ۱۲۰ را کسب کرده‌‌‌ایم. با وجود تاکید مداوم بر امنیت اما طبق آمار نخستین چیزی که از دست داده‌‌‌ایم امنیت بوده و بدترین شاخص‌‌‌های ما برای همین حوزه است.»
قلی‌‌‌پور همچنین بیان کرد که ایران از نظر تعداد مشترکین اینترنت ثابت از میان ۱۳۴ کشور، در جایگاه ۸۰ و از نظر قیمت تلفن همراه رتبه ۱۱۸ را دارد. او گفت: «ایران یکی از گران‌‌‌ترین کشورها از نظر دسترسی به ابزارهای دیجیتال است. از نظر دسترسی به اینترنت در جایگاه ۷۱ از ۱۳۴ کشور جهان هستیم و از نظر سرعت دانلود اینترنت موبایل رتبه ۶۹ از ۱۱۱ بوده و از نظر سرعت دانلود اینترنت ثابت نیز در جایگاه ۱۴۶ از ۱۶۲ کشور دنیا قرار داریم.»
عضو هیات علمی پژوهشکده مطالعات راهبردی اشاره کرد که در شاخص توسعه فاوا از بین ۱۷۰ کشور دنیا در سال ۲۰۲۴ رتبه ما ۷۰ بوده است. در خاورمیانه نیز کویت رتبه اول در همین شاخص است. قلی‌‌‌پور تاکید کرد: « این آمار تنها عدد نیستند. توسعه در درجه اول خود را در چهره مردم نشان می‌دهد و اعداد تبدیل به زندگی، رفاه و رضایت از زندگی می‌شوند. ما از جاسوس ساختن از برخی پلتفرم‌‌‌ها به توسعه نرسیده و تنها زمان را از دست می‌‌‌دهیم.
مجموعا در این شاخص‌‌‌ها تا سال‌‌‌های ۹۶و ۹۷ روند رو به بهبودی دیده می‌شد، اما پس از آن افت کرده‌‌‌ایم.» قلی‌‌‌پور همچنین به این مورد اشاره کرد که در شاخص توسعه دولت الکترونیک نیز ایران در سال ۲۰۰۳ رتبه ۱۰۷ را داشت و عربستان ۱۰۵؛ اما امروز عربستان به رتبه ۶ جهان رسیده، درحالی‌‌‌که ایران تنها ۶ رتبه رشد کرده است و این فاصله نشان‌دهنده تفاوت نگاه به اینترنت تهدیدمحور یا توسعه‌‌‌محور است. در همین راستا، کارشناسان معتقدند در صورتی که محدودیت‌‌‌‌‌‌ها و فیلترینگ در فضای ارتباطی کشور همچنان ادامه داشته باشد، نه‌‌‌تنها امنیت شبکه قربانی این وضعیت خواهد شد، بلکه اعتماد عمومی نیز تحت تاثیر قرار می‌گیرد.