تکتم نیوز/گفته‌های یک نماینده؛ هشدار یا اعلام خطر؟
میثم ظهوریان، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس، در گفت‌و‌گو با رسانه‌ها اعلام کرده: «امکان چاپ چک پول‌های دویست هزار تومانی و پانصد هزار تومانی هم تصویب شده است… این اختیار به بانک مرکزی داده شده که در شرایط خاص این کار را انجام دهد.»او همچنین افزوده که این تصمیم در چارچوب آمادگی برای «ایام جنگ» و «بحران» گرفته شده و گرچه فعلاً بحران پایان یافته، اما این اختیار برای «آینده» در نظر گرفته شده است.

چرا چاپ چک‌پول درشت مهم است؟
افزایش رقم چک‌پول‌ها معمولاً نشانه‌ای از کاهش ارزش پول ملی و تورم بالا است. زمانی که مردم برای خرید‌های روزمره به حجم زیادی پول نیاز دارند، چک‌پول‌های قبلی کارایی خود را از دست می‌دهند. در نتیجه، سیاست‌گذاران ناچار می‌شوند اسکناس یا چک‌پول‌هایی با رقم‌های بزرگ‌تر چاپ کنند.

برای مثال یکی از مواردی که این مشکل در آن مشهود است، معضل تامین اسکناس خودپردازهاست. در مواقعی که تقاضا‌ها افزایش می‌یابد، مانند روز‌های پایانی سال، بار‌ها پیش‌آمده که متقاضیان به خودپرداز‌های متعددی مراجعه کرده‌اند و با نبود اسکناس مواجه شده‌اند. در بسیاری از مواقع هم اسکناس‌های ریز در خودپرداز‌ها وجود نداشته و تنها اسکناس‌های ۵۰ و ۱۰۰ هزار‌ تومانی موجود است. بانک‌مرکزی در همین رابطه تاکید کرده‌ است که در بسیاری از موارد، هزینه چاپ برخی اسکناس‌ها از ارزش آنها بیشتر شده و به همین دلیل چاپ اسکناس جدید دیگر صرفه اقتصادی ندارد. در چنین شرایطی چاپ اسکناس درشت می‌تواند این مساله را برطرف کند.

یکی دیگر از مشکلاتی که ریز‌بودن اسکناس‌ها در ایران به‌وجود می‌آورد، تا حدودی جنبه اجتماعی دارد. بار‌ها دیده‌شده افرادی از خارج کشور به ایران سفر می‌کنند و قصد تبدیل پول خود به‌ریال را دارند، برای مثال به ازای یک اسکناس ۱۰۰ دلاری یا ۱۰۰ یورویی، حجم بالایی اسکناس‌ریالی دریافت می‌کنند که همین موضوع می‌تواند به وجهه بین‌المللی اقتصاد ایران ضربه وارد کند. به‌دنبال این موضوع در صورتی‌که اسکناس‌های درشت چاپ شوند این مساله تا حدودی کمرنگ خواهد شد.اما در مقابل این ایده‌ها و دلایل باید توجه کرد که این راه‌حل ظاهری، یعنی چاپ اسکناس درشت اغلب نشان از مشکلات عمیق‌تری دارد، مشکلاتی چون:
افت قدرت خرید مردم
بی‌اعتمادی به ارزش پول ملی
عدم کنترل تورم از سوی دولت و بانک مرکزی
و نبود اصلاحات بنیادین در نظام اقتصادی

دلایل گرایش ایران به چاپ چک‌پول درشت
اما از اصلی‌ترین دلایل پنهان و پیدای تمایل به چاپ پول درشت یا چک پولی‌های با ارقام بالاتر در ایران را بتوان موارد زیر دانست:
تورم بالا: با نرخ‌های تورمی بالای ۴۰ درصد در سال‌های اخیر، قدرت خرید مردم کاهش یافته و اسکناس‌های فعلی پاسخگوی نیاز نیستند.
افزایش نقدینگی: رشد بی‌ضابطه نقدینگی، بدون پشتیبانی تولید واقعی، ارزش ریال را تضعیف کرده است.
بی‌اعتمادی عمومی به ریال: در نبود سیاست‌های پایدار پولی و مالی، مردم به سمت خرید دارایی‌های امن (طلا، دلار، مسکن) روی آورده‌اند.
کسری بودجه دولت: یکی از دلایل پنهان افزایش چاپ پول، تأمین کسری بودجه از طریق منابع بانک مرکزی است.
ساختار معیوب نظام بانکی: مشکلات در بانک‌هایی مانند سپه و پاسارگاد – همان‌طور که ظهوریان اشاره کرده – نشان از بحران اعتماد و ضعف نظارت دارند.

مزایا، آسیب‌ها و تبعات چاپ چک‌پول درشت
اگر بخواهیم منصفانه نگاه کنیم، در کوتاه‌مدت چاپ چک‌پول‌های درشت ممکن است برخی مزایا داشته باشد، مواردی، چون:
کاهش هزینه چاپ و جابجایی اسکناس
کاهش ازدحام پول فیزیکی در معاملات بزرگ
افزایش روانی قدرت خرید (ولو ظاهری)
ابزار اضطراری برای زمان بحران، مثل جنگ یا هجوم بانکی
را می‌توان از مزایای این چاپ پول دانست؛ اما این مزایا همگی موقتی و شکلی هستند و بدون اصلاحات ساختاری، می‌توانند به بحران‌های بزرگ‌تری ختم شوند.